Linux, część druga

Na pierwszych zajęciach poznaliśmy totalne podstawy posługiwania się wierszem poleceń, przenosiliśmy pliki, ogarnęliśmy ścieżki, kopiowanie i różne takie. Tych, którzy zapomnieli odsyłam do skryptu z laboratorium 1. Na dzisiejszych zajęciach zajmiemy się bardziej zaawansowanymi metodami pracy z terminalem, nadamy katalogom i plikom uprawnienia, zastosujemy filtry i popracujemy trochę z tekstem.

Wildcards, czyli znaki specjalne

Czasem może zdarzyć się sytuacja, w której potrzebujemy wykonać operację na wielu plikach, które mają jakiś element wspólny. Takimi plikami mogą być na przykład logi aplikacji, przepisy na lasagne, czy pliki o określonym rozszerzeniu. Tutaj z pomocą przychodzą nam tzw. wildcards. W uproszczeniu zastępują one jeden lub wiele znaków. Na przykład:

ls *.txt

Wyszuka nam wszystkie pliki txt w katalogu, w którym wykonamy polecenie.

Podstawowymi znakami specjalnymi są:

• * - zastępuje dowolny ciąg dowolnych znaków
• ? - zastępuje jeden dowolny znak
• [] - umieszczony wewnątrz zakres znaków

Dla przykładu, aby znaleźć wszystkie pliki z PJATK w nazwie, w naszym katalogu z przepisami użyjemy polecenia

ls Pjatk*

to polecenie zwrócić nam może np.

• Katalog Pjatk
• plik Pjatk.txt
• plik Pjatk.png

Pamiętając jednak, że Linux jest case-sensitive, wiemy, że mogą być tu jakieś pliki, które nie wpadają w filtr.

ls ?jatk*

takie polecenie odszuka również

• katalog pjatk
• plik pjatk.txt

Pamiętać jednak należy, że ? zastępuje dowolny znak. Jeśli zależy nam tylko na literach P i p, to prawdopodobnie powinniśmy podać ciąg dopuszczalnych na pierwszej pozycji znaków:

ls [pP]jatk*

Pozostaje nam zastosowanie ostatniego wildcarda, nawiasów kwadratowych []. W tym nawiasie możemy określić znaki, bądź ich zakres.

ls [jkm]*

wyszuka nam pliki, których nazwa zaczynać się będzie od liter j, k lub m.

ls *[0-5]*

wyszuka nam pliki i katalogi, które zawierać będą cyfrę od 0 do 5;

ls [^h-n]*

wyszuka nam pliki i katalogi, które NIE ZACZYNAJĄ się od litery w zakresie od h do n. Za odwrócenie takiego ciągu odpowiada znak ^

Ważna uwaga: wildcardy są częścią powłoki, nie poleceń, bądź programu. Możemy ich w ten sposób używać w terminalu dla dowolnego polecenia. Dla przykładu życiowego zastosowania, przeniesiemy teraz wszystkie przepisy na lasagne z katalogu Obiady do katalogu Przepis

mv Obiady/?asagne* Przepisy

Zadanie na rozgrzewkę

Utwórz dwa katalogi o dowolnych nazwach. Dla potrzeb tego ćwiczenia nazwę je Katalog1 i Katalog 2. W Katalogu1 wykonaj polecenie

touch list.txt lost last.txt tost.txt ticket.txt post.txt

Twoim zadaniem jest przekopiować (cp) pliki list.txt, lost oraz tost.txt do drugiego katalogu używając tylko jednego polecenia.

Uprawnienia

Z różnymi poziomami uprawnień spotkać się możemy na co dzień korzystając z komputera, chociażby na sprzęcie uczelnianym, gdzie nikt nie ma praw do niczego. W systemie Linux rozróżniamy trzy rodzaje uprawnień, które możemy nadać trzem grupom użytkowników. Polecenie

ls -la

wypisze nam listę plików. Pierwsze 10 znaków w wierszu oznaczają właśnie uprawnienia. Teraz je odczytamy.

drwxr-xr-x@  3 michal  staff       96 18 mar  2023 scripts
-rw-r--r--   1 michal  staff       58 17 mar  2023 skrypt
-rw-r--r--@  1 michal  staff     1093  5 lip 23:52 sop-egz.csv

Pierwszy znak sygnalizuje, czy mamy do czynienia z katalogiem, czy plikiem. d oznacza katalog (directory), ‘-‘ oznacza plik. Dalej następuje ciąg 9 znaków, rozkodujemy go teraz.

1. read – uprawnienia do odczytywania pliku
2. write – uprawnienia do zmiany zawartości pliku
3. execute – uprawnienia do wykonania pliku

Dla każdego pliku określamy trzy grupy użytkowników:

1. user – właściciel, zwykle osoba, która utworzyła plik, choć niekoniecznie
2. group – grupa
3. other – pozostali znaki odczytujemy standardowo, od lewej strony. Pierwszy znak określa nam czy mamy do czynienia z katalogiem czy plikiem, kolejne 3 znaki to uprawnienia, które posiada właściciel, kolejne 3 to uprawnienia grupy, a 3 ostatnie to uprawnienia pozostałych.

Nadawanie i odbieranie uprawnień

Do zmiany uprawnień pliku/katalogu służy polecenie

chmod [uprawnienia][ścieżka]

argumenty uprawnień składają się natomiast z 3 kolejnych elementów:

1. Komu zmieniamy uprawnienia? [ugoa] (user, group, others, all)
2. Nadajemy, czy zabieramy uprawnienia: (+) nadaje, (-) odbiera
3. Jakie uprawnienia zmieniamy? [rwx]

Tak więc, aby nadać uprawnienia do zapisu pliku obiady.txt pozostałym użytkownikom użyjemy polecenia

chmod o+w obiad.txt

Po wykonaniu polecenia możemy poleceniem ls sprawdzić, czy faktycznie uprawnienia zostały zmienione

Filtrowanie

Czym w ogóle są filtry? W linii poleceń linuxa możemy określić je jako programy, które pobierają tekst oraz transformują go w zadany sposób. Podstawowymi filtrami są:

head [-liczba linii do wyświetlenia] [ścieżka]

Wyświeli nam on pierwsze x linii w pliku. Domyślna ilość linii do wyświetlenia to 10;

tail [-liczba linii do wyświetlenia] [ścieżka]

To zupełne przeciwieństwo polecenia head. Wyświetla ostatnich x linii;

sort [-opcje] [ścieżka]

Domyślnie posortuje nam zawartość pliku alfabetycznie, ale zachęcam do sprawdzenia manuala, opcji jest multum;

nl [-opcje] [ścieżka]

ponumeruje linie; Powyższe to tylko przykłady, ponieważ opcji sortowania jest naprawdę sporo, jak chociażby sed, cut, uniq czy tac. Odsyłam do manuala, aby poznać ich dokładne zastosowanie, przyda się do zadania.

Zadanie 2

Utwórz plik z listą zakupów w formacie [Sklep] [produkt] [ilość] Czyli dla przykładu:

Lidl ogórki 7
Lidl jajka 10
Auchan Coca-Cola 12
E.Leclerc Browar 128

Niech tych pozycji będzie co najmniej 15. Następnie spróbuj wyświetlić tylko zakupy, które zrobić trzeba w Lidlu. Jeszcze raz: odsyłam do manuala!